Energie - De Stand
Het klinkt bijna ironisch. Kunstmatige intelligentie helpt ons naar een schonere energietoekomst, maar slurpt zelf stroom alsof er geen klimaatdoelen bestaan. Hoe kan een technologie tegelijk een bedreiging én een reddingsboei zijn voor de energietransitie?
De honger van de datacenters
De cijfers zijn confronterend. Het trainen van één groot taalmodel kostte volgens een analyse in PONT Klimaat zo’n 500 ton CO2-uitstoot, vergelijkbaar met het jaarverbruik van 29 Nederlandse huishoudens. Een enkele vraag aan ChatGPT gebruikt tien keer zoveel energie als een Google-zoekopdracht. Onderzoeker Alex de Vries van de VU berekende in De Ingenieur dat AI-systemen in 2025 wereldwijd tot 200 terawattuur per jaar kunnen opslokken, tweemaal het huidige Nederlandse verbruik.
Daarmee schuurt AI tegen onze klimaatdoelen. Bedrijven als Google en Microsoft rapporteren een stijgend stroomverbruik, terwijl hun eigen duurzaamheidsbeloften juist strenger worden. Voor een klein land als Nederland, waar de bouw van een nieuw datacenter al snel tien jaar duurt, kan die groeiende vraag de energietransitie zelfs blokkeren, zoals Netkwesties laat zien.
AI als energie-optimist
Toch zou het te kort door de bocht zijn AI enkel als energieslurper af te schilderen. De paradox is dat dezelfde algoritmes enorme besparingen mogelijk maken. Denk aan voorspellend onderhoud in windparken: in het project Hollandse Kust Noord analyseren systemen sensordata om te voorspellen wanneer turbines onderhoud nodig hebben, zodat dure reparatiemissies op zee worden vermeden, aldus Airegio.
Of neem het werk van TNO in Uden. In het Syn.ikia-project wordt een appartementencomplex niet alleen energieneutraal gemaakt, maar zelfs energieproducerend. Warmtepompen worden op afstand uitgelezen, en AI voorspelt energievraag en -aanbod op wijkniveau. Hierdoor ontstaat een zelfregulerend ecosysteem waarin apparaten automatisch hun verbruik afstemmen op beschikbare energie.
Slimmer netgebruik
Het Nederlandse elektriciteitsnet kraakt onder de druk van zonnepanelen, warmtepompen en elektrische auto’s. Nieuwe kabels aanleggen duurt jaren, maar AI kan het bestaande net efficiënter benutten. Onderzoekers van Radboud Universiteit en Alliander lieten in Energeia zien dat netten vaak onnodig onderbenut blijven door te conservatieve planningen. Hun algoritmes interpreteren meetdata dynamisch, waardoor bedrijven sneller aangesloten kunnen worden via flexibele contracten.
TenneT en Alliander gebruiken AI al voor realtime netbeheer. Volgens Change Inc. is die flexibiliteit cruciaal, omdat de stroomvraag richting 2050 kan verdrievoudigen. Zonder intelligente sturing lopen we vast.
Huizen als energiecentrales
De energietransitie speelt zich niet alleen af op zee of in datacenters, maar ook in onze woonkamers. Fabrikanten introduceren slimme apparaten die zelf leren hoe ze het beste met energie omgaan. Zo presenteerde Sigenergy een systeem dat huishoudens helpt hun zonne-energie optimaal te gebruiken, belangrijk nu de salderingsregeling vanaf 2027 verdwijnt, meldde Solar Magazine.
Ook warmtepompen worden slimmer. NIBE bouwt modellen die zich aanpassen aan dynamische stroomprijzen en zelfs communiceren met zonnepanelen om overschotten direct te benutten (NIBE). Voor woningen die moeilijk elektrificeren introduceerde Cooll een wereldprimeur: een warmtepomp die draait op 100 procent waterstof, beschreven door Bright.
Europese regels en lokale praktijk
De Europese Unie ziet de energievraag van AI met lede ogen aan. Het Parlement benadrukt in een recente briefing dat datacenters uiterlijk in 2030 klimaatneutraal moeten zijn. Transparante rapportage van energieverbruik wordt verplicht, net als strengere standaarden voor efficiënte AI-systemen. Tegelijk stimuleert Brussel toepassingen die juist bijdragen aan slim netgebruik en energie-efficiëntie.
Voor Nederland, waar netcongestie een rem vormt op verduurzaming, kan dat dubbel uitpakken. Aan de ene kant komen er meer verplichtingen voor datacenters, aan de andere kant kan Europese coördinatie zorgen voor snellere infrastructuur en betere integratie van hernieuwbare bronnen.
Wat betekent dit voor Nederlanders?
Voor huishoudens en bedrijven draait het uiteindelijk om betaalbaarheid en betrouwbaarheid. Slimme apparaten die automatisch inspelen op goedkope uren kunnen de energierekening verlagen. Bedrijven krijgen via flexcontracten sneller toegang tot het net. En de belofte dat AI onze stroom slimmer verdeelt, kan betekenen dat de lichten blijven branden, ook als het niet waait.
De spanning blijft dat elke digitale prompt en elk getraind model energie kost. AI kan de energietransitie versnellen, maar alleen als we de eigen honger van de technologie weten te beteugelen.
De vraag is dus: laten we AI vooral slurpen, of maken we het tot bondgenoot in onze zoektocht naar een duurzaam energiesysteem?
