AI op hol?

De meeste discussies over kunstmatige intelligentie gaan over productiviteit, veiligheid of ethiek. Maar soms laat AI zich van een totaal andere kant zien: als grappenmaker, nachtelijke sollicitant of, per ongeluk, als scheldende automaat. Drie recente verhalen laten zien hoe kunstmatige intelligentie niet alleen onze efficiëntie, maar ook onze interacties en cultuur onverwachts beïnvloedt.

Grappen schrijven op het niveau van Letterman

Joe Toplyn heeft een cv dat leest als een ode aan de late-nightcomedy: decennialang schreef hij grappen voor David Letterman en Jay Leno, analyseerde honderden mopstructuren en gaf cursussen over het vak. Toen de nieuwste generatie taalmodellen hun intrede deed, stelde hij zichzelf een vraag: kan een AI leren om op hetzelfde niveau grappen te maken als een mens?

Het antwoord testte hij met Witscript, zijn eigen webapp die voor een paar dollar per maand nieuwsberichten en afbeeldingen omzet in punchlines, woordspelingen en onderschriften. Om de kwaliteit te meten, organiseerde hij een ‘laugh-off’ met een livepubliek in North Hollywood. Comedian Mike Perkins bracht de grappen, de helft door Toplyn geschreven, de andere helft door Witscript. Een neurowetenschapper en Toplyn maten de lengte en intensiteit van het gelach. Het resultaat: geen significant verschil tussen mens en machine.

Dat is opmerkelijk, omdat humor lang gold als een van de laatste bastions van menselijk vernuft. Toch plaatsen experts kanttekeningen. Sarcasme, zwarte humor en sociale finesse blijven lastig voor een model dat geen lichaamstaal leest en geen impliciete sociale codes voelt. Zoals computational linguist Christian Hempelmann het stelt: een AI kan een punchline bedenken, maar begrijpt niet automatisch wanneer humor troost biedt, spanning doorbreekt of iemand subtiel op zijn plaats zet.

Toch ziet Toplyn kansen. In een wereld met toenemende eenzaamheid zouden virtuele assistenten en robots die een paar goede grappen paraat hebben, interacties menselijker kunnen maken. “Het soort grap dat een vriend in een gesprek zou maken,” zegt hij.

Slapen terwijl je solliciteert

Humor mag dan een onverwachte AI-toepassing zijn, productiviteit is dat allerminst. Maar de manier waarop één man het inzette om werk te vinden, tart de grenzen van het conventionele. Met een zelfgebouwde sollicitatiebot diende hij 1.000 sollicitaties in terwijl hij sliep. Binnen een maand leverde dat vijftig uitnodigingen voor gesprekken op.

De bot analyseerde zijn gegevens, matchte ze met vacatureteksten, schreef op maat gemaakte cv’s en motivatiebrieven, en vulde zelfs vragenlijsten in. Het voordeel? Mens én algoritme aan de andere kant zagen een perfect aansluitend profiel, zonder dat hij zelf uren moest typen.

Toch zag hij ook de keerzijde. Automatisering kan de menselijke toets in het sollicitatieproces verder verdringen. Als selectie grotendeels door AI wordt gedaan en kandidaten zich ook door AI laten vertegenwoordigen, wordt het gesprek tussen twee mensen mogelijk vervangen door een dialoog tussen twee scripts. Hij noemt het “een paradox: terwijl we de selectie optimaliseren, verliezen we misschien het menselijke element dat op de werkvloer vaak het verschil maakt.”

De reacties online liepen uiteen: lof voor de efficiëntie, zorgen over eerlijkheid en authenticiteit. Maar dat deze aanpak werkt, staat vast. Daarmee rijst de vraag: wanneer wordt dit de norm en wat betekent dat voor mensen die nog ‘met de hand’ solliciteren?

Wanneer Apple’s AI je uitscheldt

Niet alle AI-verhalen eindigen in succes. Soms wordt de technologie een bron van onbedoeld komisch, of gênant, effect. Louise Littlejohn uit het Schotse Dunfermline kan daarover meepraten. Zij ontving een keurige voicemail van haar autodealer, die door Apple’s voicemailtranscriptieservice werd omgezet in een tekstbericht. In plaats van een uitnodiging voor een evenement, las ze dat men wilde weten of ze “al seks had gehad” en haar vervolgens een “stuk” noemde.

De werkelijkheid was minder schokkend. De verkoper had het over een datum, de zesde van maart, maar dat werd door de spraak-naar-tekstfunctie opgepikt als “sex”. De rest van de zin raakte even ontspoord door achtergrondgeluid en de intonatie van de verkoper alsof hij een script las. Toch bleef het opmerkelijk dat het systeem zulke grove taal zonder waarschuwing in een bericht zette.

Volgens een hoogleraar spraaktechnologie aan de Universiteit van Edinburgh speelde de Schotse tongval mogelijk een rol, maar waren achtergrondruis en de telefoonlijn belangrijkere factoren. In ideale omstandigheden, zegt hij, zijn accentproblemen grotendeels verleden tijd. Toch blijft de vraag: waarom ontbreken er filters die zulke inhoud afvangen?

Het is niet de eerste keer dat Apple’s taaltools ongewenst nieuws halen. Onlangs moesten ze ook een bug verhelpen waarbij het woord ‘racist’ in sommige gevallen automatisch werd omgezet naar “Trump”.

Het voorval met Littlejohn, laat zien hoe dun de scheidslijn kan zijn tussen een handige feature en een gênant moment. Voor bedrijven die AI inzetten in klantcontact is dat een serieuze les: technologie kan misverstanden uitlokken die schadelijker zijn dan een gemiste kans.

Meer dan anekdotes

Op het eerste gezicht lijken deze drie verhalen losstaande curiositeiten. Maar samen vertellen ze iets over de staat van AI. Ze laten zien dat de technologie niet alleen sneller en slimmer wordt, maar ook steeds vaker binnendringt in alledaagse en onverwachte domeinen, van entertainment en werk tot de alledaagse communicatie op onze telefoons.

Ze roepen ook dezelfde kernvragen op: hoe ver laten we automatisering gaan? Moet een sollicitatie een menselijke inspanning blijven? Hoe zorgen we dat humor in digitale interacties geen plat kunstje wordt? En waar trekken we de grens bij fouten die voortkomen uit technische beperkingen?

In alle drie de gevallen speelt menselijke interpretatie een doorslaggevende rol. Toplyn gebruikt zijn ervaring om AI grappiger te maken. De sollicitant ziet zijn bot als gereedschap, maar niet als vervanger voor het gesprek zelf. En bij de mislukte voicemailtranscriptie is het nog altijd de ontvanger die moet bepalen of een bericht serieus of grappig bedoeld is.